آنها مى‏ گويند: اگر راست مى‏ گوئيد اين وعده قيامت چه زمانى است؟ (سوره ملک آیه بیست و پنجم) (1)

نکات کلیدی:

*در اينكه منظور از” هذَا الْوَعْدُ” چيست! دو احتمال ذكر كرده ‏اند:نخست وعده قيامت، ديگر وعده مجازات هاى گوناگون دنيا، مانند زلزله‏ ها و صاعقه‏ ها و طوفان‏ ها، ولى با توجه به آيه گذشته معنى اول مناسبتر به نظر مى ‏رسد هر چند جمع ميان هر دو معنى نيز ممكن است.(1)

*  اين آیه سخن كفار و منكرين معاد را بیان مى‏ كند كه در آمدن آن عجله كردند، البته استعجالشان به منظور استهزا بوده است. (3)

* در قرآن شش مرتبه «متی هذا الوعد» از زبان مخالفان آمده است و پیامبر در پاسخ آن می فرمودند: علم به قیامت فقط نزد خداست.(2)

 *دشمن از طریق طرح سوال و تحقیر و استهزا در صدد تضعیف مکتب و رهبر آسمانی است لذا انبیا را متهم به دروغگویی می کنند(2)

*هر دانستنی ارزش نیست (اگر زمان قیامت را بدانیم برای گروهی که به آن زمان نزدیکترند سبب وحشت و اضطراب و برای گروهی که با آن فاصله طولانی  دارند سبب غفلت و فراموشی است.)(2)

* هدف آنان  از امثال این سوال رسيدن به حقيقت و شناختن آن نيست، بلكه مجرّد جدال و عناد است. مگر مقصود آنان چيزى جز آن است كه بهانه ‏اى براى فرار از مسئوليت التزام به حق و پيروى از رهبرى مكتبى در حيات، و گريز از سرزنش ضمير و نداى فطرت است؟(4)

لحظه ای درنگ:

  اگر كسى منكر حقيقت مرگ شود، و كسى را كه يادآور مرگ است تكذيب كند، آيا تا ابد زنده مى‏ ماند و ياد آورنده مرگ دروغگو مى ‏شود؟  آيا علم نداشتن انسان به لحظه مرگش- مثلا- حقيقت مرگ را از ميان مى‏ برد؟ پس به چه دليل منكران حقايق، خبر ندادن رسول اللَّه- صلّى اللَّه عليه و آله- را از موعد ساعت به ايشان دليلى بر انكار ساعت و نبودن آن دانسته ‏اند؟!!(4)

(1)تفسیر نمونه/ آیت الله مکارم و جمعی نویسندگان/ ج24/ ص 352

(2) تفسیر نور/ محسن قرائتی/ ج 10/ ص 160 و 161

(3)تفسیر المیزان/ علامه طباطبایی/ج19/ ص609

(4)تفسیر هدایت/ جمعی از مترجمان/ ج 16/ ص 185

بگو: او كسى است كه شما را در زمين خلق كرد، و به سوى او باز مى‏ گرديد(سوره ملک آیه بیست و چهارم)(1)

نکات کلیدی:

*” ذرأ” ، به معناى آفریدن و تکثیر نسل است(2)

* منظور از خلق كردن ايشان در زمين اين است كه خلقتشان وابسته به زمين است، و كمال آنان جز به اعمالى وابسته به ماده زمينى تمام نمى ‏شود، خداى تعالى مواد زمينى را در دل بشر زينت داده، به طورى كه دلها به سوى آن مجذوب شود، و به اين وسيله افراد صالح از طالح ممتاز گردند(3)

*در حقيقت آيه 22،” مسير” را مشخص مى ‏كند، و آيه بیست و سوم” ابزار و وسائل كار” را، و اين آيه” هدف و مقصد” را، يعنى در راه راست و صراط مستقيم ايمان اسلام گام برداريد، و از تمام ابزار شناخت بهره گيريد، و به سوى زندگى جاويدان حركت كنيد(1)

* هنگام انديشيدن در آيه‏ هاى 23 و 24، آنها را چنان مى‏ يابيم كه به مهمترين سؤالات سرنوشت سازى كه بر قلب هر انسان خطور مى‏ كنند پاسخ مى ‏دهند: چه كس مرا آفريد و نعمتى را كه در آنم به من ارزانى داشت؟ و چه كس ما را در زمين آفريد؟ سپس بعد از دنيا چيست، و مقدرات ما را به كجا مى ‏برند؟(4)

لحظه ای درنگ:

پاسخ سوالات سرنوشت سازخود را یافتی؟ حاشا للَّه كه با وجود رحمان و صاحب لطف بودن خداوند نسبت به بندگانش آنان را در برابر اين گونه پرسشهاى بزرگ و خطير در حال حيرت رها كند تا گمراه شوند و به كفر و شرك بپردازند. ، آيات او به عنوان واقعيّت و درمانى براى آنچه در سينه ما  مى‏ گذرد آماده است، تا از اين راه همه قضايا و مشكلات خود را حل كنیم (4)

(1)تفسیر نمونه/ آیت الله مکارم و جمعی نویسندگان/ ج24/ ص 352

(2) تفسیر نور/ محسن قرائتی/ ج ص 159/16

(3)تفسیر المیزان/ علامه طباطبایی/ج19/ ص609

(4)تفسیر هدایت/ جمعی از مترجمان/ ج 16/ ص 183

رشته صبرم به مقراض غمت ببریده شد

همچنان در آتش مهر تو سوزانم چو شمع

در میان آب و آتش همچنان سرگرم توست

این دل زار نزار اشک بارانم چو شمع

بی جمال عالم آرای تو روزم چون شبست

با کمال عشق تو در عین نقصانم هنوز!

اللهم عجل لولیک الفرج

بگو او كسى است كه شما را آفريد، و براى شما چشم و گوش و قلب قرار دارد اما كمتر سپاسگزارى مى‏ كنيد(سوره ملک آیه بیست و سوم) (1)

نکات کلیدی:

*خداوند، هم وسيله مشاهده و تجربه را در اختيار شما قرار داد (چشم) و هم وسيله آگاهى بر نتيجه افكار ديگران (گوش) و هم وسيله انديشيدن در علوم عقلى (قلب) را، خلاصه تمام ابزار لازم براى آگاهى به علوم عقلى و نقلى را در اختيار شما گذارده است، اما كمتر كسى سپاس اين همه نعمت هاى بزرگ را بجا مى ‏آورد. (1)

*كلمه” انشاء” به معناى ايجاد ابتدايى چيزى و تربيت آن است… و منظور از انشاى بشر صرف خلقت او نيست، بلكه منظور خلقت بدون سابقه او است، يعنى حتى در ماده هم سابقه نداشت، و در ماده چيزى به نام انسان نبود(3)

* شكر نعمت دو جنبه دارد.  اول: اين كه آدمى نعمت هاى خدا را در معصيت او به كار نبرد. همچون اين كه با گوش خود چيزى را بشنود كه شنيدن آن بر او حرام است همچون غيبت و دروغ و غناء…  دوم: اين كه آنچه را كه خدا به او انعام كرده است، در راه اطاعت از او وبرافراشتن كلمه ‏اش مصرف كند، وجود و حيثيت خويش را وقف بر فرمانبردارى از او و خدمت حق و اهل آن، و مبارزه كردن با باطل و دشمنان خدا قرار دهد…چون شخص چنين كند شاكر است، و شكر جز با شناختن نعمت ها و توجه به آنها با اين شناخت ميسّر نمى ‏شود(4)

* خلقت انسان بسیار مهم است به گونه ای که پیامبر مامور می شود مردم را به مبدأ پیدایش و نعمت های نهفته در آن پی در پی هشدار دهد. خود شناسی راهی برای خداشناسی است(4)

لحظه ای درنگ:

شكر نعمت آن است كه هر نعمتى  در مسير هدفى كه به خاطر آن آفريده شده است به كار گرفته شود، آيا همه از چشم و گوش و عقل به درستى در اين راه استفاده مى ‏كنند؟(1)

(1)تفسیر نمونه/ آیت الله مکارم و جمعی نویسندگان/ ج24/ ص 352

(2) تفسیر نور/ محسن قرائتی/ ج ص 160/16

(3)تفسیر المیزان/ علامه طباطبایی/ج19/ صص608

(4)تفسیر هدایت/ جمعی از مترجمان/ ج 16/ ص 182

پس آيا كسى كه با صورت روى زمين مى‏ خزد هدايت يافته ‏تر است و يا آن كس كه استوار و راست قامت در صراط مستقيم گام برمى‏ دارد (سوره ملک آیه بیست و دوم)(1)

نکات کلیدی:

 * «مکب» به معنای کسی است که به صورت افتاده باشد(4) و «سوىّ» به كسى گويند كه با تمامى حواس و امكانات و عقل خود گام بر مى‏ دارد و به پيش مى ‏رود(3)

*در اينجا افراد بى‏ ايمان و ظالمان لجوج مغرور، به كسى تشبيه شده ‏ا ند كه از جاده‏اى ناهموار و پرپيچ و خم، مى‏ گذرد، در حالى كه به رو افتاده، و با دست و پا، يا به سينه حركت مى‏ كند، نه راه را به درستى مى‏ بيند، و نه قادر بر كنترل خويشتن است، نه از موانع با خبر است و نه سرعتى دارد؟ كمى راه مى‏ رود و درمانده مى‏ شود. ولى مؤمنان را به افراد راست‏ قامتى تشبيه مى ‏كند كه از جاده‏اى هموار و صاف مستقيم با سرعت و قدرت و آگاهى تمام، به راحتى پيش مى‏ رود(2)

* مثل آورده شده در آيه، مثلى است براى عموم، حال هر كافر جاهل و لجوج را كه به جهل خود ادامه مى‏ دهد، و حال هر مؤمن طالب بصيرت و جوياى حق را ممثل مى ‏سازد(1)

 لحظه ای درنگ:

راه اسلام هموار و مستقیم و دارای مقصدی روشن است و اگر امت اسلامی بر این راه رود راست قامت و سر افراز است(4)

(1) تفسیر المیزان/ علامه طباطبایی/ج19/ صص604

(2)تفسیر نمونه/ آیت الله مکارم و جمعی نویسندگان/ ج24/ ص 349

(3)تفسیر هدایت/ جمعی از مترجمان/ ج 16/ ص180

(4) تفسیر نور/ محسن قرائتی/ ج 10/ ص160

 يا آن كسى كه شما را روزى مى ‏دهد اگر روزيش را باز دارد (چه كسى مى‏ تواند نياز شما را تامين كند) ولى آنها در سركشى و فرار از حقيقت لجاجت مى‏ ورزند(سوره  ملک آیه بیست و یکم)(1)

نکات کلیدی:

*«عتو» به معنای استکبار و تجاوز از حق و «نفور» به معنای اظهار تنفر و گریز از حق است.(2) «لجّ و لجاجت»عناد ورزيدن در دشمنى و اصرار كردن بر عناد و پرداختن به كارى است كه از آن بازداشته شده ‏اند(4)

* تنها خداوند روزی رسان است. هم در دنیا روزی می دهد«خلقکم ثم رزقکم »(روم آیه 20) و هم در برزخ روزی می دهد «بل احیاء عند ربهم یرزقون» (آل عمران آیه 169) و هم در قیامت روزی می دهد«یرزقون فیها بغیر حساب»(غافر آیه 40)(2)

*هر گاه خداوند  به آسمان دستور دهد نبارد، و زمين ها گياهى نروياند، و يا آفات مختلف نباتى محصولات را نابود كنند، چه كسى توانايى دارد غذايى در اختيار شما بگذارد؟ و يا اگر روزي هاى معنوى و وحى آسمانى از شما قطع كند چه كسى توانايى راهنمايى شما را دارد؟ (1)

 *” بَلْ لَجُّوا فِي عُتُوٍّ وَ نُفُورٍ"، يعنى حق براى آنان روشن شده ولى در برابر آن خاضع نمى ‏شوند تا تصديقش كنند، و آن گاه پيرويش نمايند، بلكه در دور شدن از حق و نفرت از آن هم چنان ادامه داده، و بيشتر جلو مى ‏روند(3)

لحظه ای درنگ:

 لجاجت و خيره‏ سرى، حجابى است در برابر درك و شعور آدمی (1).

(1)تفسیر نمونه/ آیت الله مکارم و جمعی نویسندگان/ ج24/ صص 346

(2) تفسیر نور/ محسن قرائتی/ ج 10/ ص158

(3)تفسیر المیزان/ علامه طباطبایی/ج19/ صص603

(4)تفسیر هدایت/ جمعی از مترجمان/ ج 16/ ص 179