پیشگفتار:

  برداشت یک سویه و افراطی از برخی روایات و معارف دین، عاملی شده است در اینکه  برخی برگزار کنندگان مراسم مذهبی تنها وظیفه خود را گریاندن مردم حتی در مراسم شادی و جشن اهل بیت علیهم الاسلام بدانند. و از طرفی برخی به استناد برخی روایات و یافته های علمی مبنی بر آسیب زا بودن غم و … تمام همت خود را صرف شاد بودن و شاد کردن دیگران می کنند. این رفتارها که محصول برداشت یک سویه و افراطی یا تفریطی از برخی روایات و معارف دین است با تعاریف و احکام دین اسلام مطابقت ندارد. رواج چنین پندارهایی در جامعه، کم کم مردم را از باورهای اصیل دور و از برکات آن  محروم می نماید. بنابراین اولین قدم در بازگشت به سنت های اصیل، آگاهی و تصحیح باورها ست. در مورد تشکیل مراسم دینی و مذهبی در شادی و غم، هر دو گرایش  نامبرده محکوم به شکست و در مسیر غلط و انحرافی است و راه اسلام نه این است نه آن. نکات ذیل شاید راهگشایی در این زمینه باشد.

جایگاه شادی و غم در اسلام

از دیدگاه اسلام خنده و گریه، شادی و غم و سرور و ماتم هیچ کدام مطلوبیت ذاتی ، استحباب نفسی و ارزش ما هوی ندارند تا چه برسد به اینکه یکی بر دیگری رجحان و برتری داشته باشد. اسلام خنده را در برابر گریه و یا گریه را در برابر خنده قرار نمی دهد و هر یک را با دیگری مقایسه نمی کند تا یکی را بر دیگری ترجیح دهد. بلکه هر یک را به عنوان واقعیت زندگی می پذیرد و برای آنها شرایط و ویژگی هایی بر می شمرد. گریه و شادی بر اساس پیامد و یا مقدمه آن مورد قضاوت و ارزش گزاری واقع می شوند. بنابراین هر نوع شادی و غمی مذموم و یا پسندیده نیست. 

ارسطو قائل است سه سطح از شادی وجود دارد: سطح نازل شادی در «لذت بردن»، سطح متوسط شادی در «عملکرد خوب» و سطح عالی شادی در «زندگی متفکرانه» تعریف می شود. از سطح عالی شادی در روایات به «شادی زاهدانه» تعبیر شده است. یکی از راه های شادی خنده و تبسم است. ولی باید توجه داشت مطلوب همیشه شاد بودن است نه همیشه خندان بودن . شادی مداوم پسندیده و هدف زندگی اسلامی است. این شادی بر اساس یافته های علمی از مسیر زندگی اخلاقی و دینی به دست می آید.

گریه انواع و اقسامی دارد: گریه ترس و هراس که غالبا در اطفال وجود دارد. گریه جلب ترحم، گریه غم و اندوه (که انعکاسی از ظلمتی است که فضای درون را فراگرفته و جنبه مثبت آن تخلیه درون است)، گریه شوق و شادی، گریه تقوا و رشد روحانی.( این گریه مختص مردان و زنان الهی است و موجب پالایش روح و زمینه ساز قرب به خداوند است. برای این گریه عواملی همچون ندامت از گناهان، احساس ابهام در بازگشت نهایی به سوی خدا، شوق و محبت( تنها محبوب را خدا می دانند)، فقدان دوستان حقیقی، نداشتن فضائل و اوصاف راستین بیان شده است)

در آموزه های قرآنی و روایی آنچه بر آن تاکید شده گریه تقوا و رشد روحانی است که از دیدگاه قرآن و روایات دارای ویژگی های ذیل است: منشا آن فهم و شعور است، سرمایه جهاد اکبر است، از انعام و تفضلات الهی است، از علائم الهی بودن عبد است، باطنش خنده و شادی است.

فلسفه برپایی مراسم در شادی و غم اهل بیت علیهم السلام

محبت و دوستی: قرآن و روایات دوستی خاندان رسول خدا و اهل بیت را بر مسلمانان واجب کرده است. دوستی لوازمی دارد. هم دلی و هم دردی با دوستان در مواقع شادی و غم، از لوازم دوستی و حب صادق است.

انسان سازی: ( محتوا و روح حاکم بر مراسم دینی ، عبادت و بندگی آنگونه که خدا و اهل بیت بیان داشته اند، روشنگری نسبت به امور دینی و حقایق علمی و نیازها و وظایف، ایجاد الفت و صمیمیت انسانی، ادای دین نسبت به اهل بیت و کسب نشاط برای ادامه ی مسیر زندگی معنوی آنان می باشد.)در فرهنگ شیعی شادی و غم باید از سر معرفت و شناخت باشد. همدردی و سرور در واقع یادآوری فضایل و مناقب و آرمان های ایشان بوده و بدین شکل انسا ن را به سمت الگو گیری و الگو پذیری سوق می دهد.

جامعه سازی:  انسان سازی و تغییر درونی انسان به جامعه کشیده می شود و آدمی می کوشد تا آرمان های اهل بیت علیهم السلام را در جامعه حاکم فرماید.

انتقال دهنده فرهنگ شیعی به نسل بعد. مراسم های مذهبی به دلیل قالب و محتوا بهترین راه تعلیم و تربیت نسل جدید و آشنایی آنان با گفتار و کردار اهل بیت علیهم السلام است.

نکته: پرداختن به مصیبت و مرثیه اهل بیت علیهم السلام به صورت کوتاه در پایان مراسم، نوعی ادای دین و زندگی دینی و اخلاقی است و داشتن زندگی دینی و اخلاقی شادی آفرین است.

منبع: دیده شده در کتاب پرسش ها و پاسخ های دانشجویی( دفتر سیزدهم/ ویژه محرم)/گروه مولفان

(این مطالب از مباحث مختلف این کتاب  با تغییراتی  توسط مدیر وبلاگ بازنویسی و منظم  شده است.)