آيا كسى كه لشكر شما است مى ‏تواند شما را در برابر خداوند يارى دهد، ولى كافران تنها گرفتار غرورند.(سوره ملک آیه بیستم)(1)

نکات کلیدی:

*آيا كسى كه لشكر شما است مى‏ تواند شما را در برابر خداوند يارى دهد"؟! نه تنها نمى ‏توانند شما را در گرفتاري ها يارى دهند، بلكه اگر بخواهد همان ها را مامور عذاب و نابودى شما مى‏ كند، مگر آب و باد و خاك و آتش خدمتگزار و اركان حيات شما نيستند؟ ولى خداوند همين ها را مامور نابودى اقوام سركش ساخت، و نيز تاريخ بسيار به خاطر دارد كه نزديكترين افراد به پادشاهان و فراعنه و گردنكشان عامل مرگ آنها شدند. و در تاريخ معاصر هم بسيار ديده شده كه وفادارترين نيروهاى دولتها بر ضد آنان قيام كرده، و فرمان مرگشان را صادر كردند!(1)

* و «مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ» مى ‏تواند دو معنى داشته باشد:
1- ضدّ … و بنا بر آن به شريكان خیالی و به نيروهايى باز مى‏ گردد كه كافران همچون مال و سلطه فريفته آنها شده‏ اند و همه آنها عليه خدا به يارى ايشان برمى‏ خيزند، و اگر همه در مجادله به نصرت آنان برخيزند، هيچ سودى برايشان ندارند.
2- يا اين كه آيه اشاره به شفيعان دارد كه آنان نيز ممكن نيست بدون اذن خدا و رحمت او به شفاعت از هيچ كس برخيزند، پس چرا بايد آدمى ميان خود و پروردگارش حجابها و ميانجي هايى قرار دهد، در صورتى كه خود توانايى آن را دارد كه به منبع رحمت و نصرت و يارى اتصال پيدا كند؟! شفيعان راستين، همچون انبياء و اولياء، جانشين فرمانبردارى از خدا و دعا كردن و خواستن مستقيم هر چيز از خدا نمى‏ شوند، بلكه وسيله‏ ها و راه هايى براى نزديك شدن به خداوند متعال ‏اند(3)

*«غَرور» به معنی فریب دهنده و «غُرور» به معنای فریب است. ابزارهای غرور متفاوتند و عامل آن شیطان است(4)

لحظه ای درنگ:
 نه، بلكه مى‏ پرسم. آن چه كسى است كه به آن اشاره مى ‏شود، كه اين ياور شما و لشكر شما است غير از رحمان، اگر خداى رحمان سرنوشت شومى و يا عذابى براى شما مقدر كرده باشد آيا آن ياور، شما را يارى مى‏ كند؟ نه، پس غير از خدا كسى نيست كه شما را يارى كند(2)

(1)تفسیر نمونه/ آیت الله مکارم و جمعی نویسندگان/ ج24/ صص 345

(2) تفسیر المیزان/ علامه طباطبایی/ج19/ صص603

(3) تفسیر هدایت/ جمعی از مترجمان/ ج 16/ ص 177

(4)تفسیر نور/ محسن قرائتی/ ج 10/ ص158